Dipolog: Kasussihan Hangtunga’ sin Pag-iman

Sin December 15-17, 2008 nag Hands on Activities in College of Asian and Islamic Studies sin Western Mindanao State University pa Dipolog iban Dapitan. 39 murid daying ha Asian iban Islamic Studies sin klas Asian History and Civilization iban klas Muslim Customary Law in the Philippines. Nakaagad aku bilang magsusulat sin dimagbus kahalan ha pagnakuraan hi Prof. Eddie M. Ladja, Dean sin CAIS.

Bukun hat aku in kiyublaan sin lanu’ sin Dipolog sampaina in katan kamastalan iban kamuriran nakaagad. Way kakitaan mu lummi’ ha ka dan-danan. Amu ini in kahalan di’ ku kalupahan iban nakawa’ ku pangadjiaan. Ha baita’ sin nagjajaga ha Dipolog Boulevard, 100 pesos in multa sin makabugit lummi. In daran magkasaggau kunu’ amura in manga tau dayu karna’ in tau Dipolog nanghahagad sin lokal pamarinta.

In paglanu’ daakan sin agama. Sumagawa’, ha kauman sin Muslim ha Mindanao kaukanat in lummi’ ha kadugu-duguhan. In kalanu’ sin kauman samin sin lingkat pangatayan sin tau ha kauman. Tumagna’ in lanu’ daying halaum atay, sahingga masabalna aturun sin mata in lummi’ ha gibayan.

In kasalamatan sin Dipolog timup ha lanu’ sin daera niya. Mahang pagkarungugan awn kalu sin raayat. Salamat in dayu manau tungaan dum, way misan iru’ magtanghul iban maglungkad sin kaput liyuluuan ha tampat niya. Gampa in hula’ kafir nakaagad sin pamarinta Islam maglanu’ sambatan sin hambuuk daying ha murid nakajaga. Na’, nagparuntunganna in kauman Muslim bang nakalanu’ sila lahir iban batin.

In daera Dipolog hambuuk daying ha manga malanu' daera ha Pilipinas karna' sin kahugut sin City Ordinance No.123. Ba'gu ini natawag pa siya “heart of economic activity”, sarta' daran siya pagdayuhun sin tau daying ha guwa' Pilipinas.1

Bang tagnaan sin kanakuraan sin Lupa’ Sug maglanu’ sin kauman kalu isab maagadna lumanu’ in pangatayan nila daying ha pagbunuaan, pagtakawan alta’ sin raaayat, pag-agau nakura’ iban pagsultan, pagdagang makakahilu, iban sin kaibanan pa. Misan dakuman lanu’ hapamandang pagkamahunitpa lumana’ sin atay.
_________
1. http://dipologcity.gov.ph/index.php/News/Dipolog_wealthiest.html

Pamarinta Islam Halauman sin Parinta Kafir

Mustahil baha' hikapatindug in pamarinta Islam halauman sin Parinta Kafir. In agama Islam tumup siya ha unu-ununa pakaradjaan, duun naka ha usaha (economy), pagmasyarakat (social), politik (politic), iban sin kaibanan pa. Adapun in agama Islam najukup1 siya ha jamanpa sin Rasulullah (saw). Daying hasabab yadtuna wayruun makaagpang ha agama Islam suminup pa kaugat-ugatan sin kabuhi’ sin tiyap-tiyap manusia' kiyahidayatan.

Bang ha Seerah1, Piya Madina in Rasulullah (saw) nag hijrah wayruun siya nagda sundalu atawakan sanjata’, tuput isa-isa niyara, ibanan hadja siya sin hambuuk tau bukun Muslim makaindan sin dan madtu pa hula’ datungan niya. Pagsampay niya, tiyabuk siya sin mahadjana’ daying ha duwa (2) parak makusug amuna in Khaus iban Kharaj. Sahingga napasulut niya in duwa malugaina nagbabanta ini.

Nagpatindug in Nabi masjid, iban bai niya ha Madina. Duun ha laum masjid yan inut-inut niya iyukab in majlis pag-aagsuan agama, sahingga nahinang siya hambuuk majlis (centre) pagpupunan sin Muslim. Duun sila natayakkup mag-agama, magpakusug sin kauman, hula’ iban sin kaibanan pa. Ha sabab karna’ mulliya in akhlak1 sin panghu' Muhammad (saw) igaran siya sin laksa' manusiya'.

Makabalik kita pa Makka, piyamarintahan sin Rasul (saw) in ginhawa baran niya sin agama Islam, timagna’ daying halaum atay niya. Timagna’ in paglanu’ sin atay niya daying ha kabata’-batana’ niya pa sampayna nahinang siya Nabi ha Bud Hira1. Paguwi’ niya daying ha bud nag-ibadat, iyagaran siya sin asawa niya hi Khadjia iban hi Ali’ hambuuk bata’-bata’. Sahingga inut-inut niya in pamaut sin pagtauhid (La ila ha illa Allah) paguwa' sin halaman niya.

Ha Madina, napahambuuk niya in Muhajirin iban Ansar (Tau Makka naghijra iban Tau Madina diyatungan). Piyakusug nila in pasugpatan daying hambuuk pa hambuuk. Bukun hat in nadauhat nila paghambuuk sumagawa’ nadauhat nilara isab in kusug daying naman ha pikilan iban kapanyapan. Kimusug in jismani iban ruhani (anggauta’ iban nyawa) sin sahaba. Limingkat ha pamandang sin dugaing agama in agama Islam. Daying ha sabab yadtu nagbaan-baan in manusiya’ simud pa agama Islam. Sahingga way kiya sayuhan nila simaplag in pamarinta Islam halauman parinta sin Kafir.
___________
1. Piyagkug-kuyaganna sin Allah (saw) in Agama Islam pag-agamahan sin Ummat sin Rasul (saw), ha adlau kukunsumun in Hari Raya Hajj hiyapusan ha kabuhi' sin Nabi.
2. Seerah- Kissa sin Nabi Muhammad (saw)
3. Akhlak – Pangaddatan Mulliya atawa kauil piil sarayau-rayau.
4. Hira- Bud ha Makka pagbabartapahan/pag-aammalan sin Rasul (saw)

Ikhlas in NGO ha Peace Advocacy nila?

Kiya sign-nan man in MNLF-GRP 1996 Peace Agreement mataud nagguwa' NGO magpakusug sin panawag-tawag pakasulutan. In parkala' ini tiyabang sin hula' madaya iban Foriegn Funder daying ha Australia, USA, Canada iban kaibanan pa. Magtataud in project sin NGO sin Muslim iban bukun Muslim magbabanus in tatabangan daying ha guwa' hula'.

Magduruhun in kusug sin program magduruhun da in kusug sin bunu' ha Satan Pilipinas. Awn daying ha manga NGO ini sula'bit na in program ha peace, ai kau isab misan bulu kawasan da basta hadja masud in program pa kauman piyabubunuan.

In manga sundalu iban sin atu nila kiyadihilan da baha' sin Peace Advocates ini Peace Program?

Pagpanau-panawan ha Dan sin UNDP ACT for Peace Programme

In UNDP ACT for Peace Programme sin Western Mindanao Area hapagnakuraan Hi James Abdul nagpaawn programme pa Peace and Development Community (PDC) ha talingkal Western Mindanao. In programme natayawag siya Islamic Leadership and Governance (ILG). In maksud sin programme nasabbut pagmahil ha kanakuraan iban ra'yat sakup sin (PDC) magnakura' adil bilang pamandu' sin agama Islam. Iban hipagpahugut sin kasalamatan sin hula' nakalukis ha 'Peace Agreement' piyag-sign-nan hi Prof. Nur Misuari iban hi bakas President FVR.

Hambuuk mahapun sin September 2007, nara ku nagsambung-laung ha IRC chat room hi Bro. Alkhaulan Hashim, anak hi Mujahab Hashim bakas MNLF Central Committee. Ha waktu yadtu ampa kami nagkilahi, ha adlau yadtu ra isab namisita siya kaku' pa WMSU, sarta' biyukisan niya kaku' in maksud sin ILG pogramme nila. Bilang siya in kiya pangha'laan sin Area Manager, in kasabunnalan niya siya pa in nakabatuk sin "LMD" framewok sin ILG. Hadugaing adlau tiabbit niya aku bilang speaker sin ILG.

In LMD siyana in Law, Motion, and Direction (Sara', Hibal, iban Tudjuhan). In Sara' tiyantuna sin Tuhan biya' saupama adil ha pamarinta. Adapun in Hibal/Hinang kitana in magtakin bang kita tumunai sin kaadilan iban di'. Sumagawa' in Tudjuhan atawa in guwa' sin hinang mui' ha taghinangan kaniya. Barma'na bang kita huminang marayau biya' sin pagkaadil na' guwa' niya tartantu tuud pamarayau. In sabalik niya, bang in hinang ta labai daying ha mangi' (saupama way kaadil) in guwa' niya pamangi'. Adapun in tungbas sin hinang marayau iban mangi' Tuhan in Maha adil tumungbas kaniya.
Timagna' kami sin November 25, 2007 sampai July 30, 2008 simud pa kahula'-hulaan sakup sin PDC, biya'na sin Tiktapul, Kalabasa, Ipil iban sin kaibanan pa kauman sakup sin Samboangan.

In PDC programme lamud ha MNLF-GRP 1996 Peace Agreement. In kauman nasabbut tarbilang daying ha hula' bakas piyagbunuun sin masa Marshall Law atawakan ha waktu revolution. Pagkanaawn in kasulutan sin MNLF iban GRP sin 1996 in manga hula' nasabbut hiyatul, dihilan kabuhianan iban pagmahil kapandayan hikahijadjatul sin kabuhianan sin manga MNLF.

Hapagpanau-panawan, naranamu' nagkita' in manga MNLF iban sin tau ha kauman nila Muslim, Christian, iban Lumads. Miyahil namu' sila sin Islamic Leadership and Governance. Ha panagnaan di' makataima' in Muslims ha kauman. In lawan niya in pihak Christians iban Lumads maluhai nakapaham.

Awn daying ha manga Muslims di' magdugtul in pamaham nila sin agama Islam daying ha pamaham piyasawa namu' kanila. In Islam siyana in Isha, Subuh, Luhul, Asar, iban Magrib ha pamaham sin manga kaibanan Muslim daying ha gimba. Iban in Islam ha pamaham nila amura in ibadah1. Adapun in muamala2 bukun agad ha agama ha pamaham nila.

In manga MNLF ha PDC nila saddiya mamarinta labai daying ha kaamanan (peace). Di'na sila mabaya' awnpa kahiluhalaan sin hula'. Masi-masia in sanjata nila sumagawa' siasaddiya nilana hadja bang awn aramala bang malunggus tagnaan sila. Adapun in halima sin manga MNLF Komander ballpen iban katas pagbistahan sin mausaha nila.

________

1. Ibadah - Parsugpatan pa Tuhan biya' na sin magsambahayang, magjakat, magpuasa iban sin kaibanan pa.

2. Muamala- Parsugpatan pa manusia', pamarinta iban sin kaibanan pa.

Ulangig

Salam sajahitra' pa katautaimanghuran Tausug ha katalingkal alam. Hatimpu nakauna in hula' iban bangsata bilang hula' madaya, makusug, iban halul akkal bayan buddiman naglala'say in kabansagan daying naman ha babaan hangin mabutna pa hula' kastila'. In lawan niya, hawaktu ini bansag kita tau napipissuku' iban hula' di' kalunsulan sin bangsa dayu?. In kasabunnalan niya "nalulu'mus kita ha laud bitu-bituhan ha jaman Information Technology". In masakitpa, dugaing in giyumua' ha habal daying sin unu in kasabunnalan ha tungud sin hula', bangsa, iban agama ta. Ha pangatud namu', mabanus 'civilization' kiyadihil sin bangsa ta sumagawa' wayruun hadja timampal ha mata tainga sin dunya. Insa Allah in civilization nasabbut inut-inut natu' sabbutun.Daying ha sabab yan, ini na in waktu hipamahalawak bilang ULANGIG sin suara Tausug pa upat pidju alam. Na' saddiya in blog ini tumaima' sin hikatabang niyu, daying naman ha pikilan iban sin unu-ununa kaihilasan.
In kagandil sin Tausug nakadihil lingkat pa tarsilah sin Mindanao saplagna pa katalingkal Shaloma1 (Pilipinas). Wayruun marang munga nangka'. Iban hasambatan sin Tau Puti' "History repeat it self".
In Tausug bukun hadja gagandilan ha pakukus mahait buat malaingkan gagandilan daisab technology. Bukunka halul akkal bayan buddiman?
_________

1. Shaloma- Daying ha kabtangan arabic iban yahudi (jew) in maana niya Salam atawakan ha bahasa anggalis peace, iban in Shaloma hipagngan ha anak yahudi lingkatan atawakan dayang-dayang. Ini in ngan sin Pilipinas ha waktu way pa nakasampai in Arab iban bangsa pissuku'. In nagngan ha hula' Shaloma bangsa Arab. Pagdatung sin Arab pa Sulu Ngiyanan nila in hula' Shaloma hasabab sin dua (2) kahalan, 1) In kahalan sin hula' limaya iban sajahitra' -- lappas daying ha kalu, piyatup siya ha maana Salam. 2) iban in kaaunan sin hula' madaya iban malingkat piyatup ha ngan maana niya malingkat babae. Nalasaplag in ngan Shaloma piyagngan karna' sampai pa duhul sin luzon in namamainta ha waktu yadtu Sultan Sulu. Nalawa' in ngan Shaloma ini ha waktu giyantianna sin pamarinta pissuku' Kastila' pa Philippines bilang panglaggu' ha daruhaka' Sultan nila King Philip sin Spain. In pagganti' nasabbut bilang tipu akkal ha supaya mapatay in ngan bunnal bilang kapandayan sin pamissuku' nila.